Δημοτικό Διαμέρισμα Διαβατών, πρώην Δήμου Εχεδώρου.

1. Ιστορικά Στοιχεία

Το 1926 η “Επιτροπεία Τοπωνυμιών της Ελλάδος” προσέδωσε την ονομασία αυτή στο τούρκικο τσιφλίκι Ντούντουλαρ, που βρισκόταν στο 7ο χιλιόμετρο της αμαξιτής οδού Θεσσαλονίκης-Γιαννιτσών. Η ονομασία “Διαβατά” οφείλεται στη νευραλγική συγκοινωνιακή θέση του οικισμού αφου από εκεί διέβαινε ο οδικός άξονας που ένωνε την Θεσσαλονίκη με την δυτική και νότια Ελλάδα.

Το 1918 το Ντούντουλαρ υπάχθηκε διοικητικά στην κοινότητα Νεοχωρούδας από την οποία αποσπάστηκε το 1926 και μαζί με το Αραπλί συναπετέλεσαν την κοινότητα Αραπλί. Τα Διαβατά έγιναν αυτόνομη κοινότητα το 1950. Κατά την απογραφή του 1920 το Ντούντουλαρ είχε 217 κατοίκους. Το 1930 οι κάτοικοι των Διαβατών ανέρχονταν σε 606, ενώ κατά την απογραφή του 1940, ο οικισμός αριθμούσε 779 κατοίκους. Μετά την μικρασιατική καταστροφή στο Ντούντουλαρ εγκαταστάθηκαν 87 οικογένειες Μικρασιατών και 98 οικογένειες Αρμενοφώνων Καυκασίων που αριθμούσαν συνολικά 562 άτομα.

Το Dudular ήταν τούρκικο τσιφλίκι ευρυσκόμενο δυτικά του Χαρμάνκιοι και βόρεια του αμαξιτού δρόμου Θεσσαλονίκης-Γιαννιτσών. Σύμφωνα με τη λαική παράδοση η ονομασία του οικισμού προέρχεται από τον τούρκικο γυναικείο τίτλο “Dudu” (όμορφη κυρά), τον οποίο έφερε κάποια επώνυμη μουσουλμάνα κάτοικός του. Άγνωστο είναι αν το Ντούντουλαρ έχει κάποια σχέση με το δημοφιλή λαικό χορό “ντούντουλο”, ο οποίος χορευόταν σε διάφορα μέρη της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας, κυρίως την τρίτη ημέρα του Πάσχα, με τη δοξασία ότι εμπεριείχε το στοιχείο επίκλησης της βροχής. Κατά το σχολικό έτος1894-1895 στο ελληνικό γραμματοδιδασκαλείο του Ντούντουλαρ φοιτούσαν 14 μαθητές και δίδασκε ένας δάσκαλος. Το 1906 το γραμματοδιδασκαλείο του οικισμού ήταν βουλγάρικο και φοιτούσαν σ’αυτό 20 μαθητές.

Στις αρχές του 20ου αιώνα το Ντούντουλαρ ανήκε στην ιδιοκτησία του Σκενδέρ πασά και κατοικούνταν από 26 βουλγάρικες οικογένειες, που αριθμούσαν 156 κατοίκους.